Jornt Ozenga is aangesteld als verkenner voor gemeente Noardeast-Fryslân. Dat hebben de fractievoorzitters van de acht partijen afgelopen maandag unaniem besloten. Aanleiding hiervoor is het klappen van de coalitie afgelopen donderdag. Het azc-dossier werd de partijen fataal.
Ozenga is voormalig raadslid van de gemeente Dongeradeel en op dit moment de gemeentesecretaris van de gemeente Lelystad. Hij zal de komende weken gesprekken voeren met alle fracties en met het college. In die gesprekken probeert hij het volgende helder te krijgen: waar liggen de wensen voor een toekomstige coalitie? En: kan het huidige coalitieakkoord als basis blijven dienen, of moet er een nieuwe worden gemaakt?
Het is de bedoeling dat Ozenga een rapport met antwoord op deze vragen eind juli aan de fractievoorzitters aanbiedt. In dit rapport staan de belangrijkste conclusies uit de gesprekken, samen met een aantal aanbevelingen over wat de voorkeur heeft qua coalitievorming. Die aanbevelingen worden na de zomervakantie door de gemeente opgepakt.
Wat is er donderdagavond gebeurd?
Directe aanleiding voor de gemeentelijke breuk was het stemgedrag van de PvdA over het asielzoekerscentrum (azc). Hoewel partijlid Gryte Schaafstal aan het begin van de gemeenteraadsvergadering op donderdagavond nog verklaarde “nooit tegen de vestiging van een azc te zullen stemmen,” koos haar partij er een uur later toch voor om een motie te steunen die de bouw van het azc in Dokkum stillegt.
De motie werd met 15 stemmen voor en 12 tegen aangenomen, waarbij de PvdA met haar drie zetels een cruciale rol speelde. Hierna werd de gemeenteraadsvergadering meer dan een uur geschorst. Achter de schermen probeerde men wanhopig de coalitie weer aan elkaar te lijmen, maar voor S!N was de maat vol: de partij besloot uit het gemeentebestuur te stappen, waarna wethouders Jouke Douwe de Vries en Rebecca Slijver hun functies neerlegden.
Wat ging er mis?
De coalitie stond al langere tijd op instorten, zoveel was duidelijk. Burgemeester Johannes Kramer noemde dat de volgende dag ook nog eens in zoveel woorden. “De emoasjes sieten him foaral yn de opbou,” zei hij. En wat voor een opbouw. Toen in juni 2023 het asielverzoek van het coa binnenkwam, zat de gemeente Noardeast-Fryslân met de handen in het haar. Wat nu?
Van de acht partijen waren de VVD en BVNL, samen goed voor drie zetels, vanaf het begin al tegen de komst van een azc. ChristenUnie, CDA, PvdA en S!N waren voor. Met zeventien zetels vormde dit christelijk-linkse blok een raadsmeerderheid. Maar op S!N na durfde de rest van de coalitie, bestaande uit de FNP en Gemeentebelangen, nog geen volmondig ‘ja’ zeggen. Daarom besloten de drie coalitiepartners eerst haar inwoners te bevragen: wat vonden zij van de komst van een azc?
Begin december viel bij de inwoners van Noardeast-Fryslân een enquête op de mat met de vraag: ‘Hoe denkt u over een azc, met maximaal 250 asielzoekers, in Dokkum?’ Minder dan 40% van de inwoners reageerde. Van die inwoners bleek 60% negatief te staan tegenover een azc in Dokkum.
De uitkomst van het onderzoek maakte veel los in de raadszaal. Hoewel Kramer waarschuwde dat “een enquête nog geen referendum maakt”, zagen veel partijen dat anders. Zo ook zijn eigen FNP. Deze partij kwam met een eigen plan: meer woningen bouwen voor statushouders zodat er weer ruimte zou komen in de bestaande asielzoekerscentra. In eerste instantie leek niets meer dan een kansloos alternatief om het linkse deel van de achterban tevreden te houden.
S!N bood ondertussen haar excuus aan voor het ‘jildslinende’ draagvlakonderzoek, dat meer dan 90.000 euro had gekost. De partij wilde ondanks de uitkomst van het draagvlakonderzoek alsnog door met de bouw van de opvanglocatie, net als de ChristenUnie, CDA en PvdA. Er was toen nog steeds een raadsmeerderheid. Op 5 juni zou definitief gestemd worden.
Eind april kwam de Watertorenbuurt als voorkeurslocatie voor het azc uit de bus. Pas toen begon het echt te knellen. Het college van b&w kon tijdens de eerstvolgende raadsvergadering zijn keuze nauwelijks onderbouwen en gaf openlijk toe verdeeld te zijn. Het links-christelijke blok dat nog wel voor de vestiging van het azc was, wilde op 5 juni niet langer over het raadsvoorstel stemmen. Terug naar de tekentafel met de plannen. Er moest eerst een betere onderbouwing komen van het college.
In welk stadium de PvdA precies gekantelde is niet duidelijk. Maar tijdens de raadsvergadering van donderdag 20 juni trok de partij haar steun voor de opvanglocatie ineens in. Ze zei zich te scharen achter het alternatieve plan van de FNP. Omdat beide partijen het niet eens werden over hoe deze motie te formuleren, kwam er geen meerderheid en viel de stemming in duigen. Toen een raadslid bovendien plotseling onwel werd, blies men de rest van de vergadering af.
FNP, Gemeentebelangen, VVD en BVNL gingen met de PvdA om tafel en kwamen samen op de proppen met een nieuwe motie tegen de komst van het azc. Deze werd afgelopen donderdag aangenomen met 15 stemmen voor en 12 tegen. De arbeiderspartij speelde met haar drie zetels een cruciale rol. Die links-christelijke meerderheid? Als sneeuw voor de zon verdwenen.
Wethouder Jouke Douwe de Vries noemde het optreden van de PvdA ‘beschamend’. Volgens hem waren de verhoudingen binnen de coalitie zo verstoord dat er de afgelopen maanden nauwelijks contact was met coalitiepartner FNP. De Vries zei te betreuren dat de coalitie niet tot een compromis kon komen en vond het mislukken van de coalitie een groot verlies voor de gemeente.
Wat nu?
De huidige coalitie, bestaande uit het FNP en Gemeentebelangen, heeft 9 zetels, maar om een meerderheid te vormen zijn er 15 nodig. De vraag rijst hoe de partijen dit gaan oplossen: kiezen zij voor een linkse of rechtse koers? Het is gebruikelijk dat de partij die tijdens de gemeenteraadsverkiezingen als grootste uit de bus kwam, in dit geval de FNP, hierin het voortouw neemt.
Gezien de recente breuk van de coalitie op links, is het logisch dat de FNP nu eerder naar rechts zal neigen. De twee rechtse partijen in de gemeenteraad, VVD en BVNL, zijn samen goed voor 3 zetels. Dat maakt een totaal van 12. De FNP en Gemeentebelangen zullen dus nog een vijfde coalitiepartner nodig hebben met nog minstens 3 zetels om een meerderheid te kunnen vormen.
De coalitie is geklapt op het azc. Omdat de ChristenUnie (4 zetels) als het CDA (4 zetels) voorstander zijn van de bouw van de opvanglocatie, lijkt samenwerking met de PvdA (3 zetels) daarom onvermijdelijk. De vraag is alleen of deze partijen tot een compromis kunnen komen. PvdA zegt immers nog steeds voorstander te zijn van het azc. De arbeiderspartij is vooral ontevreden over de wijze waarop het azc-besluit tot stand is gekomen. Dit standpunt verschilt van de FNP, Gemeentebelangen, VVD en BVNL, die kamp anti-azc zijn.
De bouw van het azc binnen de gemeente staat nu op pauze, maar is nog niet definitief van de baan. Dat de huidige coalitie tegen het azc is, wil nog niet zeggen dat de toekomstige dit ook per definitie wordt. Bovendien is de Spreidingswet, die ervoor zorgt dat alle gemeenten in Nederland (waaronder Noardeast-Fryslân) een wettelijke taak krijgen in de opvang van asielzoekers, nog steeds van kracht.
In een eerdere versie van dit artikel stond dat een op de zes inwoners van Noardeast-Fryslân negatief tegenover het azc stond. Dit is onjuist: het moet 60% zijn. Het artikel is inmiddels aangepast.
