In de rubriek ‘Ondertussen bij’ nemen we een kijkje bij bedrijven in Dokkum of Dokkumer ondernemers. Soms hebben ze nieuws, soms openen ze deuren die anders gesloten blijven en af en toe vertellen ze een verhaal dat bij het ‘grote publiek’ niet bekend is. In deze editie: de VVrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg van Noardeast-Fryslân (VPTZ NOF).
In de rubriek ‘Ondertussen bij’ nemen we een kijkje bij bedrijven in Dokkum of Dokkumer ondernemers. Soms hebben ze nieuws, soms openen ze deuren die anders gesloten blijven en af en toe vertellen ze een verhaal dat bij het ‘grote publiek’ niet bekend is. In deze editie: de Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg van Noardeast-Fryslân (VPTZ NOF). De Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg van Noardeast-Fryslân willen er zijn voor mensen in hun laatste levensfase en bijdragen aan een ‘goede dood’. Coördinatoren Lysbeth Vellinga en Ankie van der Veen vertellen: “Het verzorgen van iemand in de laatste levensfase kan heel zwaar zijn. Dat verdriet kunnen wij niet wegnemen. Maar we kunnen wel proberen om de mensen in deze heftige periode een stukje steun te bieden. Het is fijn om te weten dat je de strijd niet alleen hoeft te strijden. Dat er iemand is die je hand vastpakt en zegt: ik ben er voor je.”
Luisterend oor en wakend oog
De VPTZ NOF maakt onderdeel uit van de landelijke koepelorganisatie VPTZ Nederland. De daarbij aangesloten 210 lokale organisaties begeleiden al meer dan 35 jaar mensen in de laatste fase van hun leven. De tak van Noardeast-Fryslân (en Dantumadiel) bestaat momenteel uit achttien vrijwilligers en twee coördinatoren. Hun werk bestaat voornamelijk uit het bieden van een luisterend oor en een wakend oog bij ongeneeslijk zieke patiënten, zodat de mantelzorgers even op adem kunnen komen.
Werkwijze
Hoe gaat de VPTZ NOF precies te werk? “Zodra iemand ons belt met een zorgvraag, gaat Ankie of ik eerst op intakegesprek,” vertelt Lysbeth. “Dan maken we kennis met de familie of andere mantelzorgers en leggen we uit wat we doen en hoe we te werk gaan.” Ankie vult aan: “De familie is vrij om onze hulp na de intake af te slaan. Wij leggen die keuze volledig bij hen neer.” Als de familie besluit de zorg van de VPTZ wel aan te nemen, bellen Lysbeth en Ankie de vrijwilligers op met de vraag of zij komende dagen of nachten bij de patiënt kunnen waken.
Kosteloze hulp
In vrijwel de meeste gevallen waakt een vrijwilliger van 23:00 uur ‘s avonds tot 7:00 uur ’s ochtends. Maar de VPTZ-vrijwilligers kunnen zowel ’s nachts als overdag aanwezig zijn, benadrukken beide coördinatoren, hoewel dat laatste weinig voorkomt. “Het maakt ons niet uit: we passen ons aan aan wat de patiënt en zijn familie nodig hebben. Onze hulp is kosteloos en we willen er graag voor iedereen in Noardeast-Fryslân en Dantumadiel zijn.”
Dag en nacht bereikbaar
De VPTZ NOF is dag en nacht bereikbaar. “Onze coördinatoren zijn 24 uur per dag te bereiken; ze hebben 7 dagen in de week de telefoon bij zich. Je kunt ons altijd bellen als je hulp nodig hebt.” Ankie en Lysbeth willen de drempel om te bellen zo laag mogelijk houden. “Dat is fijn. Niet alleen voor de familie van een terminale patiënt, maar ook voor de vrijwilliger,” zegt Lysbeth. “Het is rustgevend om te weten dat hij of zij ons wanneer dan ook kan bereiken. Als er ’s nachts tijdens het waken iets is, gaan wij samen met de vrijwilliger op zoek naar een oplossing. Dan hoeft hij of zij de mantelzorger ook niet wakker te maken.”
Van kasteel tot caravan
Er zijn vijf regio’s in Fryslân, ieder met een eigen VPTZ-tak. Noardeast-Fryslân/Dantumadiel is de enige regio zonder hospice. Mensen overlijden hier dus relatief vaak thuis. “Het betekent dat onze vrijwilligers in alle soort woningen komen, van kasteel tot caravan. In uitzonderlijke gevallen waken we ook in een verzorgingstehuis,” vertelt Lysbeth. Het betekent ook dat de vereniging veel contact heeft met de thuiszorg. Ankie: “Dat vinden we belangrijk: de lijnen zo kort mogelijk houden.”
Werk vanuit het hart
Ankie en Lysbeth hebben veel respect en bewondering voor hun vrijwilligers. “We zijn heel blij met onze mensen. Dit is werk vanuit het hart. Onze vrijwilligers kunnen elk moment van de dag opgebeld worden met de vraag of ze die nacht ergens willen waken. En hun antwoord is bijna altijd ‘ja’... Dat vind ik heel bijzonder,” zegt Ankie. Daarom proberen de twee coördinatoren hun vrijwilligers ook zo veel mogelijk te koesteren. “Hij of zij kan natuurlijk ergens tegenaan lopen, dus we houden na het overlijden van de patiënt altijd een evaluatie met de vrijwilliger. Diegene moet zijn of haar verhaal natuurlijk ook ergens kwijt kunnen.”
Boeren en bouwlieden
Iedereen kan in principe vrijwilliger worden bij de VPTZ NOF. Ankie: “Het mooie aan dit werk is dat het heel laagdrempelig is. Verplichtingen zijn er niet. Je hoeft geen zorg- of geneeskundige achtergrond te hebben. We hebben bijvoorbeeld ook een vrijwilliger die uit de bouw komt. En iemand die vroeger boer was. Iedereen is welkom.”
Introductiecursus als houvast
Nieuwe vrijwilligers worden door Ankie en Lysbeth bijgeschoold tijdens introductiecursus van vijf dagdelen. Daarin komt van alles voorbij: het proces van de stervensfase, hoe te communiceren met de mantelverzorging, de richtlijnen van de landelijke VPTZ, palliatieve sedatie, euthanasie... kortom alles waar een vrijwilliger tegenaan kan lopen. Ankie: “Je kunt niet zakken voor de cursus, maar het is wel belangrijk dat je het meekrijgt. Het biedt je een goede houvast. Je staat steviger in je schoenen bij het waken.”
Warme zorg
De twee coördinatoren doen dit werk beide al meer dan vijf jaar en zijn het nog lang niet zat. “Het is warme zorg. We kennen geen vaste tijden, geen protocollen waar we ons aan moeten houden, niks. Mensen kunnen hun verhaal in alle rust bij ons kwijt,” vertelt Ankie. Lysbeth vult aan: “De dood is vaak taboe. Kennissen vragen me wel eens: ‘Is het niet zwaar?’ Maar ik vind het juist heel dankbaar werk. Patiënten en hun naasten zijn heel kwetsbaar. Ze moeten afscheid nemen en loslaten. Om er dan voor iemand te zijn, is voor mij heel waardevol. Ik zou niet graag meer anders willen.”
